Tết Trung Thu

Tết Trung thu được tổ chức vào ngày 15 tháng 8 âm lịch hàng năm. Đây là ngày tết của trẻ em, hay còn được gọi là ngày Tết Trông trăng, hay Tết Thiếu nhi, Tết Nhi đồng. Đêm rằm tháng 8 âm lịch là đêm thu đẹp nhất trong năm vì trăng thật to, tròn, sáng và đẹp vì thế được người Việt chọn để tổ chức cho trẻ em phá cỗ đêm trăng.

 

Ở một số nước châu Á như Nhật Bản, Hàn Quốc cũng có ngày Tết này. Đối với người Việt Nam cổ đại, Tết Trung Thu được diễn tả trong “Việt Nam phong tục” của tác giả Phan Kế Bính với tục: ban ngày làm cỗ cúng tổ tiên, tối đến làm cỗ thưởng nguyệt. Đầu cỗ là bánh mặt trăng, và nhiều thứ bánh trái hoa quả, nhuộm các màu sắc xanh, đỏ, tím vàng…trong đó lễ vật hàng đầu là bánh mặt trăng ngày nay gọi là bánh Trung Thu.

 

Theo các nhà khảo cổ học thì Tết Trung Thu ở Việt Nam có từ thời xa xưa, từng được khắc trên trống đồng Ngọc Lũ có kích thước to lớn, hình dáng cổ kính, tập trung hoa văn phong phú nhất. Còn theo văn bia chùa Đọi năm 1121, từ đời nhà Lý, Tết Trung Thu đã được chính thức tổ chức ở kinh thành Thăng Long với các hội đua thuyền và múa rối nước và rước đèn. Đến đời Lê- Trịnh thì Tết Trung Thu đã được tổ chức cực kỳ xa hoa trong phủ Chúa điều này đã được miêu tả trong“ Tang thương ngẫu lục”.

 

Theo phong tục của người Việt, vào dịp Tết Trung Thu, ông bà cha mẹ bầy cỗ cho các con, các cháu để đón trăng rằm. Vào ngày này, ông bà, cha mẹ thường mua các loại đèn lồng thắp bằng nến treo trong nhà hoặc cho các con cháu mang đi rước đèn cùng chúng bạn. Cỗ mừng Tết Trung Thu gồm: Bánh Trung Thu, các loại bánh kẹo khác và trái cây tuỳ vào điều kiện kinh tế của từng gia đình.


Hội trại Trung thu 2010 xã Bạch Long
Ảnh: Chu Thế Vĩnh

Theo tín ngưỡng của người Việt thì ngày Tết Trung Thu gồm có phần lễ và phần hội. Là một đất nước nông nghiệp nên Tết Trung Thu ở Việt Nam chứa đựng nét tín ngưỡng riêng, đó là tín ngưỡng trong lễ thức nông nghiệp. Tinh thần của lễ thức đó trước hết thể hiện ở ý thức của người nông dân đối với mùa vụ. Tháng 8 gieo trồng đã xong, thời tiết dịu mát, người ta mở hội cầu mùa, ca hát vui chơi. Dưới ánh trăng thu, các lão nông uống trà, nhắm rượu, thưởng nguyệt, xem hoa quỳnh nở, chiêm nghiệm thời cuộc. Bởi vậy mà thành ngữ dân gian ta vẫn có câu “ ăn lúa tháng Năm, trông trăng rằm tháng Tám”

 

Người Việt hiện nay còn giữ được ít nhất hai lễ trong rằm tháng Tám. Đó là lễ cúng trăng và lễ cúng gia tiên trên bàn thờ tổ tiên. Cả hai lễ đều có những lễ vật giống nhau như: hoa, các loại quả, bánh nướng, bánh dẻo, rượu. Riêng lễ cúng gia tiên có thêm đĩa xôi.Khi phá cỗ người ta tin rằng các loại lễ vật đều mang một ý nghĩa thiêng liêng, ăn uống để tiếp thêm sức mạnh của trời đất, làm cho ta đủ sức chống chọi lại mọi thiên tai, bệnh dịch. Cũng trong dịp này người ta mua bánh trung thu, trà, rượu để biếu ông bà, cha mẹ, thầy cô để tỏ lòng hiếu kính… Đây cũng là dịp tốt để con cháu tỏ lòng biết ơn ông bà cha mẹ và để những người trong gia đình tỏ lòng quan tâm săn sóc lẫn nhau.

 

Vào dịp Trung Thu người Việt ta làm đèn lồng, mua đèn ông sao, đèn con thỏ, đèn cá chép…Đó là những phẩm vật biểu trưng nhiều hàm ý. Đèn con thỏ biểu hiện cho mặt trăng, Đèn con cóc biểu hiện cho sự cầu mưa thuận gió hoà của cư dân trồng lúa nước theo điển tích “con cóc là cậu ông trời”. Đèn cá chép bắt nguồn từ tích "cá chép vượt vũ môn" (cá chép hoá rồng) với ý nguyện cầu mong cho nhân hoà vật thịnh, con cháu học hành giỏi giang, tấn tới.

 

Trong dịp Tết Trung Thu không thể thiếu phần hội đó là những trò chơi dân gian như múa sư tử, múa lân, rước đèn kéo quân, hát trống quân, chơi ô ăn quan, chơi thả diều, chơi chuyền…Tất cả các trò chơi đều có tác dụng rèn kỹ năng khéo tay hay làm, bồi dưỡng năng lực trí tuệ và giáo dục tính tập thể.


Biểu diễn văn nghệ mừng Tết trung thu 2010 xã Bạch Long
Ảnh: Chu Thế Vĩnh

Ngày nay người dân Việt dù có bận trăm công nghìn việc đi chăng nữa nhưng cứ đến ngày rằm tháng tám lại nô nức chuẩn bị đồ thờ cúng và tổ chức cho thiếu nhi đón Tết Trung Thu. Đó là nét đẹp truyền thống của văn hoá Việt. Trải qua bao biến thiên của lịch sử, lễ hội Tết Trung Thu ở Việt Nam cũng có nhiều thay đổi theo thời gian nhưng cái hồn Việt của nó vẫn còn được lưu giữ. Tết Trung Thu là dịp để trẻ em được vui chơi giải trí, được hoà mình vào những trò chơi dân gian mà ngày thường vì bận học hành chúng không có điều kiện để chơi. Trung Thu còn là dịp để mỗi người chúng ta nhìn lại tuổi thơ của chính mình để rồi từ đó thấy rõ trách nhiệm của bản thân trong việc quan tâm chăm sóc thiếu niên, nhi đồng- thế hệ tương lai của đất nước./.

 

còn bên Trung Hoa  

Theo truyền thuyết, Tết Trung Thu có từ vài ba ngàn năm nay. Người Trung Hoa cổ đại sống bằng nghề chăn nuôi và trồng trọt. Suốt mùa hè trời nắng ấm, người dân chăn nuôi và đánh bắt dễ dàng, đầu tháng 8 lại thu hoạch nông sản, đến giữa tháng 8 bầu trời trong xanh, trăng rằm trong sáng, cả nhà vui vẻ đoàn tụ tượng trưng “cho trời và đất hợp nhất”, nên mới có Tết Trung Thu. Thời đó Tết Trung Thu đơn thuần là ngày lễ cúng thần nông, chỉ có cơm rượu chứ không có bánh trái như ngày nay.

Người Trung Hoa cổ đại cho rằng Tết Trung Thu bắt nguồn từ thời Xuân Thu. Tuy vậy, trước đời Đường văn tự chưa phát triển, sử sách viết về Tết Trung Thu không nhiều lắm. Từ đời Đường trở đi, nhiều nhà thơ, hay văn nhân viết những bài thơ hay tác phẩm về Tết Trung Thu, người đời sau mới biết được truyền thuyết và tập tục của nó. Từ đó Tết Trung Thu trở thành ngày lễ cố định hàng năm. Chuyện xưa kể rằng vua Đường Minh Hoàng (713- 741 SCN) dạo chơi vườn Ngự Uyển vào đêm rằm tháng 8 âm lịch. Trong đêm Trung Thu trăng rất tròn và trong sáng. Trời thật đẹp và không khí mát mẻ. Nhà vua đang thưởng thức cảnh đẹp thì gặp đạo sĩ La Công Viên còn được gọi Diệp Thánh Thiện. Đạo sĩ có phép tiên đưa nhà vua lên cung trăng. Ở đó cảnh sắc lại càng đẹp hơn. Nhà vua hân hoan thưởng thức cảnh tiên và du dương với âm thanh ánh sáng huyền diệu cùng các nàng tiên tha thướt trong những xiêm y đủ màu sắc xinh tươi múa hát. Trong giờ phút tuyệt vời ấy nhà vua quên cả trời gần sáng. Đạo sĩ phải nhắc, nhà vua mới ra về nhưng trong lòng vẫn còn bàng hoàng nuối tiếc.

Về tới hoàng cung, nhà vua còn vấn vương cảnh tiên nên đã cho chế ra Khúc Nghê Thường Vũ Y và cứ đến rằm tháng 8 lại ra lệnh cho dân gian tổ chức rước đèn và bày tiệc ăn mừng trong lúc vua cùng Dương Quý Phi uống rượu dưới trăng ngắm đoàn cung nữ múa hát để kỉ niệm lần du nguyệt diệu kỳ của mình. Kể từ đó, việc tổ chức rước đèn và bày tiệc trong ngày rằm tháng tám đã trở thành phong tục trong dân gian.


Múa lân (Tranh dân gian)

Cũng có người cho rằng tục treo đèn bày cỗ trong ngày rằm tháng 8 âm lịch là do điển tích ngày sinh nhật của vua Đường Minh Hoàng. Vì ngày này là sinh nhật của vua Đường Minh Hoàng nên triều đình nhà Đường đã ra lệnh cho dân chúng khắp nơi trong nước treo đèn và bày tiệc ăn mừng. Từ đó việc treo đèn và bày tiệc trong ngày rằm tháng tám trở thành tục lệ.

Lại có chuyện kể rằng một vị tướng tên là Lưu Tú ở đời nhà Tây Hán, trong lúc quân tình khốn quẫn đã cầu Thượng Đế giúp cho quân lính có đồ ăn chờ quân tiếp viện. Sau khi cầu Thượng Đế, quân lính tìm được khoai môn và bưởi để ăn. Nhờ thế mà Lưu Tú mới bình định được toàn quốc và lên làm vua. Ngày mà Lưu Tú cầu được linh ứng là ngày rằm tháng 8. Từ đó nhà Vua ra lệnh cứ đến ngày rằm tháng tám là làm lễ tạ trời đất và thưởng trăng bằng khoai môn và bưởi. Ngày lễ trọng thể vui tươi này được gọi là Tết Trung Thu.


Mâm cỗ Trung Thu

                                                                                Hồng Luyến- Phòng VHTT Giao Thủy

.
=============================
đăng bởi: e.whoiswho